Èesky
English
Chocia¿ krótka kariera cieszyñskiego tramwaju dobieg³a koñca, my - ¿yj±cy wspó³cze¶nie z wielkim sentymentem powracamy do tego dziesiêciolecia, w którym „nasz” tramwaj kursowa³ przez Cieszyn.
Dzi¶ jest on symbolem ponownego po³±czenia dwu miast: polskiego i Czeskiego Cieszyna, a jego sylwetka znana nam ze starych pocztówek i fotografii sta³a siê kolejnym nostalgicznym (a zarazem historycznym) elementem w poezji regionalnej.
O cieszyñskich tramwajach wspomnia³a zaolziañska poetka Renata Putzlacher, która w utworach Cieszyñskie divertimento oraz Mandala otwarcie wyrazi³a swój ¿al i têsknotê za tramwajem, który by³, a którego ju¿ nie ma.
(Oba wiersze Renaty Putzlacher zosta³y umuzycznione i wydane w 1999 roku na dwujêzycznym kr±¿ku „Cieszyñskie/Tìšínské Divertimento”. Szczegó³y na www.avion.tesinsko.cz)
O tramwajach ¶piewa³ równie¿ ¶l±sko - czeski bard Jaromír Nohavica w pie¶ni „Tìšínská - Cieszyñska”.
Utwór wykonywa³ te¿ polski dziennikarz, poeta, autor tekstów piosenek, artysta kabaretowy i konferansjer Artur Andrus. Pie¶ñ „Cieszyñska” w jego wykonaniu zadebiutowa³a w 1425. notowaniu radiowej Listy Przebojów Programu Trzeciego, a na li¶cie utrzymywa³a siê przez dwadzie¶cia tygodni, zajmuj±c najwy¿sze miejsce 3.
W maju 2004 roku cieszyñski tramwaj „zaistnia³” równie¿ na deskach teatru. Trio Putzlacher - Koèko - Lipus przygotowa³o polsko - czeski spektakl oparty na pie¶niach Jaromíra Nohavicy. Sztuka otrzyma³a miêdzynarodow± nazwê „Tìšínské niebo - Cieszyñskie nebe” z podtytu³em sentymentalny rajd tramwajowy. Spektakl by³ nostalgiczno-humorystyczn± prób± spojrzenia na Ziemiê Cieszyñsk± przez pryzmat minionych lat i zdarzeñ, z przywo³aniem zwi±zanych z tym regionem prawdziwych i mitycznych postaci - jak stwierdzi³a autorka scenariusza Renata Putzlacher.
Tramwaj stanowi³ w tym spektaklu element, który ponownie po (a¿) 84 latach mia³ po³±czyæ oba miasta Cieszyn i Èeský Tìšín, mia³ staæ siê symbolem ponownego zjednoczenia, prze³amania dziel±cej nas granicy.
(fragmenty scenariusza)
Justyna Ga³uszka i Roman Kristen
Dzi¶ jest on symbolem ponownego po³±czenia dwu miast: polskiego i Czeskiego Cieszyna, a jego sylwetka znana nam ze starych pocztówek i fotografii sta³a siê kolejnym nostalgicznym (a zarazem historycznym) elementem w poezji regionalnej.
O cieszyñskich tramwajach wspomnia³a zaolziañska poetka Renata Putzlacher, która w utworach Cieszyñskie divertimento oraz Mandala otwarcie wyrazi³a swój ¿al i têsknotê za tramwajem, który by³, a którego ju¿ nie ma.
„Urodziæ siê przed tylu laty
w mie¶cie - naczyniu po³±czonym,
pierwszym tramwajem mkn±æ na gapê
przez Olzê (wówczas w obie strony).”
Renata Putzlacher - „Cieszyñskie divertimento”
***
„Znów stoi na mo¶cie bezdomny Kohn
a na Menniczej zawodzi Rachela
i tramwaj dzwoni choæ po nim
zagina³ ju¿ ¶lad
w tym mie¶cie trwa senna niezmienna niedziela”
Renata Putzlacher - „Mandala”
(Oba wiersze Renaty Putzlacher zosta³y umuzycznione i wydane w 1999 roku na dwujêzycznym kr±¿ku „Cieszyñskie/Tìšínské Divertimento”. Szczegó³y na www.avion.tesinsko.cz)
O tramwajach ¶piewa³ równie¿ ¶l±sko - czeski bard Jaromír Nohavica w pie¶ni „Tìšínská - Cieszyñska”.
„Kdybych se narodil pøed sto lety
v jinaèí dobì
u Larischù na zahradì trhal bych kvìty
má lásko tobì
Tramvaj by jezdila pøes øeku nahoru
slunce by zvedalo hranièní závoru
a z oken vonìl by
sváteèní obìd
Veèer by znìla od Mojzese
melodie dávnovìká
bylo by léto tisíc devìt set deset
za domem by tekla øeka”
Jaromír Nohavica - „Tìšínská”
v jinaèí dobì
u Larischù na zahradì trhal bych kvìty
má lásko tobì
Tramvaj by jezdila pøes øeku nahoru
slunce by zvedalo hranièní závoru
a z oken vonìl by
sváteèní obìd
Veèer by znìla od Mojzese
melodie dávnovìká
bylo by léto tisíc devìt set deset
za domem by tekla øeka”
Jaromír Nohavica - „Tìšínská”
„Gdybym urodzi³ siê przed stu laty
w tamtej erze
tylko dla ciebie zrywa³bym kwiaty
w to ¶wiêcie wierzê
Tramwaj na mo¶cie codzienny raban
s³oñce by samo podnosi³o szlaban
obiadu zapach i
pe³ne talerze
Wieczorem ¶piewa³bym z Moj¿eszem
o dawnych wiekach
lato rok tysi±c dziewiêæset dziesiêæ
za domem rzeka”
w przek³adzie Renaty Putzlacher
w tamtej erze
tylko dla ciebie zrywa³bym kwiaty
w to ¶wiêcie wierzê
Tramwaj na mo¶cie codzienny raban
s³oñce by samo podnosi³o szlaban
obiadu zapach i
pe³ne talerze
Wieczorem ¶piewa³bym z Moj¿eszem
o dawnych wiekach
lato rok tysi±c dziewiêæset dziesiêæ
za domem rzeka”
w przek³adzie Renaty Putzlacher
Utwór wykonywa³ te¿ polski dziennikarz, poeta, autor tekstów piosenek, artysta kabaretowy i konferansjer Artur Andrus. Pie¶ñ „Cieszyñska” w jego wykonaniu zadebiutowa³a w 1425. notowaniu radiowej Listy Przebojów Programu Trzeciego, a na li¶cie utrzymywa³a siê przez dwadzie¶cia tygodni, zajmuj±c najwy¿sze miejsce 3.
W maju 2004 roku cieszyñski tramwaj „zaistnia³” równie¿ na deskach teatru. Trio Putzlacher - Koèko - Lipus przygotowa³o polsko - czeski spektakl oparty na pie¶niach Jaromíra Nohavicy. Sztuka otrzyma³a miêdzynarodow± nazwê „Tìšínské niebo - Cieszyñskie nebe” z podtytu³em sentymentalny rajd tramwajowy. Spektakl by³ nostalgiczno-humorystyczn± prób± spojrzenia na Ziemiê Cieszyñsk± przez pryzmat minionych lat i zdarzeñ, z przywo³aniem zwi±zanych z tym regionem prawdziwych i mitycznych postaci - jak stwierdzi³a autorka scenariusza Renata Putzlacher.Tramwaj stanowi³ w tym spektaklu element, który ponownie po (a¿) 84 latach mia³ po³±czyæ oba miasta Cieszyn i Èeský Tìšín, mia³ staæ siê symbolem ponownego zjednoczenia, prze³amania dziel±cej nas granicy.
(fragmenty scenariusza)
| Zní houkaèka - objevuje se tramvaj | |
| VÝPRAVÈÍ | Tramwajem przez miasto mknê na jawie albo we ¶nie? |
| VŠICHNI | Zaczarowany tramwaj - zaèarovaná tramvaj zaczarowany tramwajarz - zaèarovaný tramvaják zaèarovaná noc... |
| VÝPRAVÈÍ | Zastávka Bahnhof! Tìšínská tramvaj jezdila od nádraží „ke slunci”. |
| POLAK | Bo w³a¶nie przed gospod± „Pod Z³otym S³oñcem” cieszyñski tramwaj koñczy³ swój bieg. |
| VÝPRAVÈÍ | Elektrická dráha v Tìšínì byla nejmenším tramvajovým provozem na našem území a jezdila pouhých 10 let. Linka jezdila v intervalu 10 minut, jízdní doba v jednom smìru byla 12 minut. Stavba tratì, vozovny a elektrárny byla zadána firmì AEG Vídeò a firmou Ringhoffer Praha byly dodány ètyøi motorové vozy. |
| POLAK | ¦wietnie funkcjonuj±ca linia tramwajowa dzia³a³a tylko 10 lat - do podzia³u miasta. |
| VÝPRAVÈÍ | Tramvaj tu byla a není Jen prchavost a snìní... |
|
|
|
| VŠICHNI | Zaczarowany tramwaj zaczarowany tramwajarz zaczarowana noc... |
| POLAK | Do grona sze¶ædziesiêciu miast monarchii austro-wêgierskiej, w których wprowadzono ruch tramwajowy, nale¿a³ od 1911 roku równie¿ Cieszyn - g³ówne miasto Ksiêstwa Cieszyñskiego. |
|
|
|
| Vjíždí tìšínská tramvaj | |
| VÝPRAVÈÍ | Zastávka Olsabrücke! |
| SLÁMA | Hranice, která tu nikdy
nebyla, hranice uprostøed øeky. Pøes øeku most, na mostì koleje a na nich tramvaj. Co teï s ní? Tramvaj tu byla a není Jen prchavost a snìní... |
| CELNÍK | Doklady prosím... Nìco k proclení tu není? |
| CELNÍK | Kontrola dokumentów... A jak nie ma, to wysiadka! |
| VÝPRAVÈÍ |
Když rozdìlili Tìšín na dvì nerovné poloviny, musela zmizet z toho
mìsta i tramvaj. Stalo se tak v roce 1921. Tramvajové vozy pak byly
pøedány do polské Lodže.
Tramvaj tu byla a není |
| VŠICHNI | Zaczarowany tramwaj zaczarowany tramwajarz zaczarowana noc... |
|
|
|
| VÝPRAVÈÍ | Zmizela hranice, zmizely pøekážky a zase mùžeme jezdit od nádraží „ke slunci”. Vraťte nám tramvaj! |
| VŠICHNI | Vraťte nám tramvaj! Vraťte nám
tramvaj! (Vyjede miniaturní elektrická tramvaj) |
Justyna Ga³uszka i Roman Kristen
Modele cieszyñskiego tramwaju u¿yte w sztuce Tìšínské Niebo - Cieszyñskie Nebe zdjêcia udostêpnione przez Tìšínské divadlo |
|
 |
 |
Fragment scenografii nazwi±zuj±cy do cieszyñskiego tramwaju |
„Lataj±cy tramwaj” |
 |
 |
Inny model uczestnicz±cy w spektaklu |
Postój w rekwizytorni |
nocny tramwaj
o pó³nocy z zajezdni przy Dojazdowej
po szynach przykrytych asfaltem
wyje¿d¿a tramwaj firmy Ringhoffer
z pantografem zawieszonym we mgle
w kamienicach przy Bielskiej
lokatorzy wci±¿ s³ysz± przez sen
tramwajowy dzwonek
od stu lat ten sam
to Czech motorniczy
¶miej±c siê pod w±sem
pozdrawia czarne koty
miaucz±ce na dachach
na rynku do wagonu
wsiadaj± zakochane pary
pojad± dalej G³êbok±
nie widz±c nic prócz siebie
i tak je¿d¿± do rana w dwie strony
przez Olzê na dworzec i znowu na Bielsk±
motorniczy przestawia zwrotnice
¿eby skróciæ im drogê do szczê¶cia
Mi³osz Kamil Manasterski
po szynach przykrytych asfaltem
wyje¿d¿a tramwaj firmy Ringhoffer
z pantografem zawieszonym we mgle
w kamienicach przy Bielskiej
lokatorzy wci±¿ s³ysz± przez sen
tramwajowy dzwonek
od stu lat ten sam
to Czech motorniczy
¶miej±c siê pod w±sem
pozdrawia czarne koty
miaucz±ce na dachach
na rynku do wagonu
wsiadaj± zakochane pary
pojad± dalej G³êbok±
nie widz±c nic prócz siebie
i tak je¿d¿± do rana w dwie strony
przez Olzê na dworzec i znowu na Bielsk±
motorniczy przestawia zwrotnice
¿eby skróciæ im drogê do szczê¶cia
Mi³osz Kamil Manasterski
Na tramwaju
wierszyk napisany dla potrzeb dzieci usprawniaj±cych wymowê „R”
Tramwajowe trele, wie¶ci,
o tramwajach opowie¶ci.
Sprzed lat wielu trele,baju
o straszydle na tramwaju.
W³a¶nie tam na ¶rodku dachu
kot narobi³ wszystkim strachu.
Drapa³ gro¼nie w dach, drap, drap..
Jak podawa³ o tym gap,
dach a¿ brudny by³ od ³ap,
a z drapania powsta³ rap.
Kot ponuro pomiaukiwa³,
przy drapaniu ³bem swym kiwa³.
Tramwaj struchla³ od pomruku,
kocie ³by zadr¿a³y w bruku,
a kot ostrzy³ swe pazury,
a¿ lecia³y z dachu wióry.
Pewnie by tak jeszcze drapa³,
lecz tramwajarz kota z³apa³.
Ten drapaka da³ po szynie
i jak tramwaj po Cieszynie,
kr±¿y niczym zjawa, widmo,
kiedy nie jest ca³kiem widno.
Ewa Dembiniok
Na pocz±tek artyku³u ↑
wierszyk napisany dla potrzeb dzieci usprawniaj±cych wymowê „R”
Tramwajowe trele, wie¶ci,
o tramwajach opowie¶ci.
Sprzed lat wielu trele,baju
o straszydle na tramwaju.
W³a¶nie tam na ¶rodku dachu
kot narobi³ wszystkim strachu.
Drapa³ gro¼nie w dach, drap, drap..
Jak podawa³ o tym gap,
dach a¿ brudny by³ od ³ap,
a z drapania powsta³ rap.
Kot ponuro pomiaukiwa³,
przy drapaniu ³bem swym kiwa³.
Tramwaj struchla³ od pomruku,
kocie ³by zadr¿a³y w bruku,
a kot ostrzy³ swe pazury,
a¿ lecia³y z dachu wióry.
Pewnie by tak jeszcze drapa³,
lecz tramwajarz kota z³apa³.
Ten drapaka da³ po szynie
i jak tramwaj po Cieszynie,
kr±¿y niczym zjawa, widmo,
kiedy nie jest ca³kiem widno.
Ewa Dembiniok
Copyright © Maciej Dembiniok 2003-